kefalonianet

  ΠΕΤΡΟΣ ΠΕΤΡΑΤΟΣ:

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΞΕΝΩΝΑ ΠΟΡΟΥ (6 - 7 -  2012)

 

 ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ

 

Πέτρος Πετράτος (foto: mykefalonia.com)

Α.  Ξεκινώ με τέσσαρες παραδοχές:

          1. Μνημείο είναι κάθε ανθρώπινη κατασκευή ή πράξη (ατομική ή συλλογική, σύνολο κατασκευών ή πράξεων), που η συστηματική τους μελέτη μας οδηγεί στη γνώση και ερμηνεία των ιστορικών και κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών, που προκάλεσαν την πραγματοποίησή τους και προσδιόρισαν τη μορφή και τη χρήση τους.

          Μελετώντας τα μνημεία εντοπίζουμε τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, τον άνθρωπο μέσα στην καθολικότητά του και στην ελευθερία του, τον άνθρωπο δηλαδή μέσα στην παραγωγική διαδικασία και τις επιμέρους κοινωνικές του δραστηριοποιήσεις. Εντοπίζουμε, τελικά, τον άνθρωπο, που προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τις άμεσες υλικές του ανάγκες αποδείχνει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της φύσης του, που τον διακρίνει από τα ζώα. Μαζί και πέρα όμως από την ικανοποίηση των άμεσων αναγκών του ο άνθρωπος μέσα στην καθολική και ελεύθερη παραγωγική του δραστηριότητα συλλαμβάνει ιδέες, συνειδητοποιεί σχέσεις, προχωρά σε αξιολογήσεις, άρα θεμελιώνει την ουσία της ύπαρξής του.

          2.  Η μνήμη ενός λαού, μιας κοινωνίας είναι το σύνολο των πράξεων, δηλαδή των υλικών και πνευματικών έργων, που δημιούργησε ο λαός, η κοινωνία στο χώρο και το χρόνο. Τις πράξεις του παρελθόντος, που συνθέτουν την ιστορική του μνήμη, είναι ανάγκη κάθε λαός, κάθε κοινωνία να τις γνωρίσει. Και γι’ αυτό το σκοπό, δηλαδή για τη νοητική προσέγγιση εκείνου που υπήρξε και δεν μπορεί να ξαναγυρίσει πίσω, που αποτελεί την ιστορία του,  ξοδεύεται ένα μεγάλο ποσοστό της ενεργητικότητας κάθε γενιάς,         

          Αν αυτό είναι το ένα σκέλος της δραστηριότητας ενός λαού, μιας κοινωνίας – η απασχόληση δηλαδή με το παρελθόν – το άλλο είναι βέβαια η τέλεση πράξεων και η δημιουργία έργων στο παρόν, με τα οποία ο άνθρωπος προσπαθεί να νικήσει τη φθορά του χρόνου και να διασφαλίσει και να πιστοποιήσει την ύπαρξή του. Και το ένα και το άλλο, δηλαδή και η προσπάθεια του ανθρώπου να ξανακερδίσει την ιστορική διάσταση και μνήμη και ο αγώνας του να

δημιουργήσει με τα έργα του ιστορία, δηλαδή μνήμη για τους επιγενόμενους, έχουν άμεση σχέση με το πώς βλέπει και πώς «διαχειρίζεται» κάθε λαός, κάθε κοινωνία τα κατάλοιπα του παρελθόντος

3.  Οι επιστήμες που μπορούν από την ίδια τη φύση τους να πετύχουν τη διαρκή συνάντηση του παρελθόντος με το παρόν είναι η Αρχαιολογία και η Ιστορία. Και φυσικά δεν εννοούμε μια Αρχαιολογία ή μια Ιστορία που θέλουν να μας υπενθυμίζουν «περασμένα μεγαλεία» ή που προσπαθούν `να κρατούν κάποιες «αναλλοίωτες αλήθειες». Εννοούμε μια Αρχαιολογία και μια Ιστορία που παρουσιάζουν και ερμηνεύουν κριτικά το παρελθόν, που ανοίγουν δρόμους, εισβάλλοντας τολμηρά και αποφασιστικά στην κοινωνική ζωή. Γιατί μόνο η κριτική αντιμετώπιση του παρελθόντος κάνει πιο σίγουρο το βηματισμό μας στο παρόν και το μέλλον.

4.  Ειδικότερα για την Αρχαιολογία, εκείνο που νομιμοποιεί τις χιλιάδες ανθρωποώρες ανασκαφικής εργασίας και τις οποιεσδήποτε χρηματοδοτήσεις, στο πλαίσιο μιας κοινωνίας είναι μόνο η αξιοποίηση του ανασκαφικού προϊόντος (για να χρησιμοποιήσω ένα σύγχρονο οικονομίστικο όρο) και μια τέτοια αξιοποίηση πραγματώνεται σε τέσσερα στάδια: στη συντήρηση και αποκατάσταση των ευρημάτων, στη μουσειακή τους ένταξη και προβολή, στη συστηματική αναπαράσταση και στη δημοσίευσή τους.

 

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

 

Β. Συνεχίζω με τέσσαρες διαπιστώσεις από την ανασκαφική, και όχι μόνο, πραγματικότητα στην ευρύτερη περιοχή  Πόρου-Τζαννάτων:

1.  Στην περιοχή αυτή η αρχαιολογική σκαπάνη και γενικότερα η αρχαιολογική-ερευνητική δραστηριότητα, που τα τελευταία τουλάχιστον είκοσι χρόνια συντελείται εκεί, έχει αγγίξει μια ζωντανή πραγματικότητα του χτες και είναι έτοιμη να αποκαλύψει τα μυστικά της. Μετά από τρία περίπου χρόνια (1991-94) ανασκαφής  ήρθε στο φως ο ηγεμονικός θολωτός τάφος των Τζαννάτων (1400-1100 π.Χ.), ο μεγαλύτερος του είδους του στη Δ. Ελλάδα.  Η πρόσφατη ανασκαφική εργασία του περασμένου Οκτωβρίου του 2011 έφερε στο φως μυκηναϊκό οικιστικό σύνολο, γεγονός σημαντικότατο για την Κεφαλονιά, το οποίο αναντίρρητα θα οδηγήσει σε σοβαρότατες εξελίξεις. Η για είκοσι τώρα χρόνια (από το 1992) ανασκαφική δραστηριότητα στη Σπηλιά της Δράκαινας (από το 5500 π.Χ. μέχρι το 2^ο αιώνα π.Χ.) έχει κατοχυρώσει, μαζί με άλλες συγκριτικές μελέτες, το συγκεκριμένο σπήλαιο ως θέση-κλειδί για την κατανόηση της κοινωνικής, οικονομικής και ιδεολογικής συμπεριφοράς των κατοίκων της Νεότερης Νεολιθικής Εποχής στα Ιόνια νησιά και στη Δυτική/Βορειοδυτική Ελλάδα..

          Η συνέχιση των ανασκαφών στο αρχαϊκό-κλασικό νεκροταφείο των Πρόννων παρέχει στοιχεία κοινωνικής ιεράρχησης, οικονομικής δύναμης, επικοινωνίας και νοοτροπιών της εποχής εκείνης. Αλλά και η επιφανειακή έρευνα, η μελέτη των παλαιοακτών και άλλες ερευνητικές εργασίες,  που πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή, ολοκληρώνουν ένα γενικευμένο πρωτοφανές πρόγραμμα ουσιαστικής μελέτης της συγκεκριμένης περιοχής. Και όλα αυτά προχωρούν μέσα από μια συνάντηση και συνεργασία, ένα διάλογο επιστημόνων και ερευνητών διαφόρων επιστημονικών πεδίων και ποικίλων φορέων, όπως η ΣΤ΄ παλαιότερα και τώρα η ΛΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, το αρχαιολογικό τμήμα του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, το ερευνητικό κέντρο «Δημόκριτος», η αρχαιολογική σχολή του Πανεπιστημίου Simon Fraser, η αρχαιολογική σχολή του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης κ.ά.

2.  Βέβαια το προϊόν του αρχαιολογικού έργου δεν είναι μόνο το φυσικό εύρημα (π.χ. ο διπλούς πέλεκυς, οι σφραγιδόλιθοι, τα ειδώλια, τα νομίσματα κ.λπ.). Είναι επιπλέον οι προβληματισμοί που προκύπτουν στα πεδία της θεωρίας και της μεθοδολογίας, οι προβληματισμοί που προσπαθούν να μετεξελιχθούν σε επιστημονικό λόγο, σε συγκεκριμένη επιστημονική γνώση, που μπορεί και πρέπει να επενδυθεί ως κοινωνικό αγαθό.

          Είναι πια σίγουρο ότι ο θολωτός τάφος των Τζαννάτων σηματοδοτεί για τη συγκεκριμένη περιοχή την ύπαρξη ενός ισχυρότατου μυκηναϊκού κέντρου, το οποίο είχε στον έλεγχό του τον ευρύτερο χώρο του κεντρικού Ιονίου. Στον ίδιο χώρο από τη Νεολιθική Εποχή η Σπηλιά της Δράκαινας πιστοποιεί την ύπαρξη σοβαρότατων κοινωνικών δομών με καταλυτική σημασία στη ζωή και δράση των ανθρώπων εκείνης της εποχής αλλά και αργότερα, δομών απαραίτητων για την ιστορική ανασύνθεση του Ιονίου και της Δυτικής/Βορειοδυτικής Ελλάδας εκείνης της περιόδου. Και φυσικά έχουν εξαχθεί κι άλλα αξιοπρόσεκτα συμπεράσματα από την έρευνα της νεκρόπολης των Πρόννων, από τη μελέτη των παλαιοακτών κ.λπ.

3.  Η παραπάνω σύνθετη αρχαιολογική και επιστημονική-ερευνητική εργασία μπόρεσε όλο αυτό το διάστημα να προχωρήσει και να αναπτυχθεί, επειδή το επιστημονικό και ερευνητικό προσωπικό είχε στη διάθεσή του ένα μόνιμο χώρο, το γνωστό Τουριστικό Ξενώνα του Πόρου. Το γεγονός αυτό αναμφίβολα συνέβαλε καθοριστικά στην προώθηση της έρευνας. Η εξασφάλιση της συγκεκριμένης υποδομής λειτούργησε προωθητικά στην όλη δραστηριότητα. Εκεί αποθηκευόταν και φυλασσόταν το αρχαιολογικό υλικό, εκεί γινόταν η συντήρησή του, εκεί γινόταν η μελέτη του. Εκεί δηλαδή γινόταν ο ενδοεπιστημονικός διάλογος, εκεί κυοφορείτο η νέα γνώση, εκεί γραφόταν η ιστορία της περιοχής. Έτσι, έγινε δυνατό να ξεδιπλωθεί όλη η παραπάνω δραστηριότητα, η οποία ταυτόχρονα εξασφάλιζε νέα και σίγουρα για το μέλλον βήματα.

4.  Ένα τέτοιο βήμα θα ήταν η λειτουργία αρχαιολογικής συλλογής, η λειτουργία δηλαδή μιας μόνιμης μουσειακής έκθεσης ανοικτής στον κόσμο. Άλλωστε, αυτός είναι και ένας από τους τελικούς στόχους της αρχαιολογικής επιστήμης: τα ευρήματά της, τα συμπεράσματά της να γίνουν κοινωνικό αγαθό. Και ίσως αργότερα, και στο βαθμό που προχωρούσαν οι ανασκαφές και η γενικότερη έρευνα, η περιοχή μπορούσε να διεκδικήσει τη δημιουργία σύγχρονου Μουσείου, με ό,τι αυτό θα συνεπαγόταν για την παιδευτική και οικονομική ανάπτυξη της περιοχής αλλά και γενικότερα. Και φυσικά αυτό συνιστά έναν απόλυτα θεμιτό στόχο, μια επιβεβλημένη επιδίωξη, όπως εξάλλου συμβαίνει και με τη Σάμη, η οποία δικαιολογημένα διεκδικεί εδώ και τώρα τη λειτουργία Μουσείου.

 

 

 

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ – ΕΚΤΙΜΗΣΗ – ΠΡΟΤΑΣΗ

 

 Γ.  Και κλείνω με τρεις σύντομες κριτικές παρατηρήσεις πάνω στη διαδικασία, τη λογική και την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, μια τελική εκτίμηση και μια τελική πρόταση:

1.  Είχε το δικαίωμα και την υποχρέωση το Τοπικό Συμβούλιο του Πόρου, να συζητήσει και να αποφασίσει σχετικά. Είχε όμως ταυτόχρονα την υποχρέωση να λάβει υπόψη του και τη γνώμη εκατοντάδων συμπολιτών του, που είχαν υπογράψει σχετικό κείμενο. Αλλά αυτό δεν το έπραξε.

2.  Είχε το δικαίωμα και την υποχρέωση το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Κεφαλονιάς να συζητήσει  και να αποφασίσει σχετικά. Είχε όμως ταυτόχρονα την υποχρέωση, πριν καταλήξει στην όποια απόφασή του, να καλέσει και να ζητήσει τη γνώμη των ειδικών, αυτών δηλαδή που μοχθούν για να ξεθάψουν τα κρυμμένα μυστικά της κεφαλονίτικης γης, να καλέσει και να ακούσει την αγωνία όλων εκείνων που αγωνιούν για την τύχη των αρχαιολογικών ευρημάτων.  Αλλά αυτό δεν το έπραξε.

3.  Είχε το δικαίωμα και την υποχρέωση το Δημοτικό Συμβούλιο, εφόσον απέκλεισε την περίπτωση του Τουριστικού Ξενώνα,  να προτείνει σοβαρή εναλλακτική λύση για τη στέγαση της αρχαιολογικής συλλογής, λύση που φυσικά θα έπαιρνε υπόψη της τη μουσειολογική πολιτική της Πολιτείας με τα ορισμένα κριτήρια και τις καθορισμένες προδιαγραφές. Αντίθετα, κατά τρόπο πρόχειρο πρότεινε και αποφάσισε κάτι που αντικειμενικά  δεν μπορεί να υλοποιηθεί.

 

 Η τελική εκτίμηση:

          Πέρα όμως από τα τυπικά δικαιώματα και υποχρεώσεις που είχαν τόσο το Τοπικό Συμβούλιο Πόρου όσο και το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Κεφαλονιάς, ένα ήταν και είναι το ουσιαστικό: και τα δύο όργανα, Τοπικό και Δημοτικό, και ιδιαίτερα το δεύτερο, όφειλαν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων. Τρεις, κατά τη γνώμη μου, περιπτώσεις ανθρώπων υπάρχουν, που δε βλέπουν και δεν αντιλαμβάνονται τι γίνεται στην ευρύτερη περιοχή  Πόρου-Τζαννάτων τα τελευταία χρόνια: οι τυφλοί, οι μειωμένης αντιληπτικής ικανότητας και οι μικρόψυχοι (ή σύμφωνα με άλλους οι εμπαθείς). Οι πρώτοι δεν μπορούν να δουν και είναι δικαιολογημένοι, οι δεύτεροι δεν μπορούν να καταλάβουν και είναι δικαιολογημένοι και οι τρίτοι δε θέλουν να δουν, δε θέλουν να μάθουν και είναι αδικαιολόγητοι. Και μάλιστα αυτήν την περίοδο που στη συγκεκριμένη περιοχή η αρχαιολογική σκαπάνη βρίσκεται στην καλύτερή της ώρα: είναι έτοιμη  να προσφέρει στην ιστορική έρευνα το αισθητό σώμα της ιστορικής πράξης. Μακάρι κάτι ανάλογο να συνέβαινε και στις άλλες περιοχές του Δήμου μας.

          Το Δημοτικό Συμβούλιο λοιπόν όφειλε, πριν καταλήξει στην όποια απόφασή του, να ζητήσει να πληροφορηθεί από την ίδια την επιστημονική κοινότητα τι έχει γίνει στην ευρύτερη περιοχή Πόρου-Τζαννάτων και τι πρόκειται ή τι πρέπει ακόμη να γίνει. Αλλά το Δημοτικό Συμβούλιο απαξίωσε, κατά τη γνώμη μου, την επιστήμη και τους λειτουργούς της. Δε θέλησε να τους ακούσει, δε θέλησε να τους συμβουλευτεί. Δε θέλησε να μάθει πόσο συγκλονιστικό γεγονός είναι η «αφή της ιστορίας», όπως έχει πει χαρακτηριστικά ο αρχαιολόγος Μ. Ανδρόνικος.

          Γιατί, αν το Δημοτικό Συμβούλιο καλούσε τους ειδικούς να το ενημερώσουν, είμαι σίγουρος ότι  όλα τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου ή τουλάχιστο τα περισσότερα θα πείθονταν για την αναγκαιότητα παραχώρησης της χρήσης του Τουριστικού Ξενώνα στην αρχαιολογική-επιστημονική έρευνα και για τη στέγαση της σημαντικότατης αρχαιολογικής συλλογής. Αλλά δεν το έπραξε αυτό, γιατί δε θέλησε (;) να κατανοήσει  για ποιο και πόσο σημαντικό θέμα θα ψήφιζε, γιατί δε θέλησε (;) να πεισθεί πόσο σπουδαίο αντίκτυπο θα είχε η απόφασή του για το παρελθόν (την ιστορία) και το μέλλον (την παιδευτική και οικονομική ανάπτυξη) της συγκεκριμένης περιοχής και γενικότερα της Κεφαλονιάς.         

          Η τωρινή απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου σίγουρα δεν τιμά την ίδια τη φιλοσοφία του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καθώς η τελευταία οφείλει να είναι θεματοφύλακας και πρωτοστάτης σε θέματα τοπικής ιστορίας και πολιτισμού• σίγουρα δεν τιμά τις πολύχρονες προσπάθειες συμπολιτών μας και έγκυρων επιστημόνων για τη διαφύλαξη και ανάδειξη του αρχαιολογικού πλούτου και την προώθηση της τοπικής ιστορίας στην ευρύτερη περιοχή Πόρου-Τζαννάτων. Αλλά δημιουργεί και κακό προηγούμενο για ανάλογα αιτήματα άλλων περιοχών του Δήμου, που θα ήθελαν να αναδείξουν τα τοπικά τους μνημεία και την τοπική τους ιστορία, όταν διαπιστώνουν οι κάτοικοι αυτών των περιοχών ότι το Δημοτικό Συμβούλιο «χωρίς περίσκεψη, χωρίς αιδώ», όπως λέει ο ποιητής, δεν ενδιαφέρεται ουσιαστικά για τη στήριξη, προώθηση και προβολή των ιδιαίτερων αρχαιολογικών, ιστορικών και γενικότερα πολιτισμικών στοιχείων μιας περιοχής.

 

 

Η τελική πρόταση:

          Να επανεξεταστεί το θέμα, παίρνοντας το Δημοτικό Συμβούλιο υπόψη του (αν θέλει) και τις παραπάνω σκέψεις μας. Το Δημοτικό Συμβούλιο έχει την πολιτική και ηθική υποχρέωση να προχωρήσει σε επανεξέταση του θέματος. Σε διαφορετική περίπτωση νομίζω ότι  θα είναι υπόλογο απέναντι στο μέλλον αλλά και στο παρελθόν του νησιού μας, καθώς η συγκεκριμένη απόφασή του σηματοδοτεί μια αδιανόητη, για να μην πω ανιστόρητη, πολιτική και πρακτική σε ζητήματα τοπικής ιστορίας και πολιτισμού.

 

ΠΕΤΡΟΣ ΠΕΤΡΑΤΟΣ